- O korporacjach
- W czasie zaborów: korporacje 1816-1918
- Wrocław
- Dorpat
- Ryga
- Czerniowce
- W dwudziestoleciu: korporacje 1918-1939
- Wilno
- Warszawa
- Lwów
- Poznań
- Kraków
- Lublin
- Cieszyn
- Korporacje poza granicami
- Gdańsk
- Wiedeń
- Kowno
- W kraju i na emigracji: korporacje 1939-1989
Lublin
Środowisko akademickie Lublina
Uniwersytet Lubelski, lata międzywojenne.
Uniwersytet Lubelski został powołany przez Konferencję Episkopatu Polski w 1918 r. Miał status szkoły prywatnej i był jedyną lubelską uczelnią wyższą lat międzywojennych. Nawiązywał do tradycji Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Wileńskiego, który po zamknięciu przez władze carskie w 1832 r. przekształcony został w Rzymsko-Katolicką Akademię Duchowną w Wilnie, a w 1842 r. przeniesiony do Petersburga, gdzie funkcjonował do czasu rewolucji bolszewickiej 1917 r. jako Cesarska Rzymsko-Katolicka Akademia Kościelna. W 1928 r. Uniwersytet Lubelski przemianowany został na Katolicki Uniwersytet Lubelski (od 2005 r. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II). Pełne prawa akademickie uczelnia uzyskała w 1938 r.
Liczba słuchaczy Uniwersytetu ulegała w latach 1918-1939 znacznej zmianie. W roku akademickim 1921/22 studiowało ok. 1100, w 1928/29 448, w 1930/31 711, a w 1938 r. ponownie ok. 1000 osób.
Lubelskie korporacje akademickie
Concordia, druga poł. lat 20-tych.
Najstarszą lubelską korporacją była założona dnia 28 X 1922 r. Concordia. W następnych latach powstały w 1924 r. Astrea oraz Lublinia, a w 1926 r. Hetmania. W przedwojennym Lublinie działało w sumie dziewięć korporacji. Dwie z nich należały do Związku Polskich Korporacji Akademickich i tworzyły Lubelskie Koło Miedzykorporacyjne (Concordia, Hetmania), a kolejne cztery do Zjednoczenia Polskich Akademickich Korporacji Chrześcijańskich (Lublinia, Roma Lubliniensis i Konfederacja, Korabia). Pozostałe korporacje nie były związane z żadnymi ogólnokrajowymi strukturami międzykorporacyjnymi (Astrea, Gdynia, Konfederacja Magna-Polonia).
Uroczystości X-lecia Hetmanii, Lublin 30 I 1938 r.
Liczba członków korporacji pozostaje trudna do ustalenia. W roku akademickim 1927/28 należące do Związku Polskich Korporacji Akademickich dwie korporacje liczyły 46 członków, co stanowi ok. 15 % ogółu studentów. Brak danych o stanie liczebnym pozostałych trzech-czterech istniejących wówczas korporacji, choć na podstawie istniejących danych można go szacować na 60 członków. Stanowiłoby to około 33 % ogółu studentów Uniwersytetu. W roku akademickim 1930/31 dwie korporacje związkowe liczyły 65 aktywnych członków, co stanowiło ok. 12 % studentów Uniwersytetu. Także w tym wypadku brak danych dotyczących liczebności pozostałych korporacji, choć na podstawie istniejących danych można go szacować także na ok. 60 osób, co dawałoby łącznie ok. 23 % aktywnych korporantów spośród studentów lubelskich.
Znani korporanci
Poczty korporacji Korabia z Lublina, Laudania z Warszawy i Concordia z Wilna, uroczystości Święta 3 Maja, Lublin 3 V 1938 r.
Korporacje akademickie uzyskały spore znaczenie w życiu akademickim i społecznym Lublina lat międzywojennych. Wśród członków honorowych był rektor Uniwersytetu ks. Józef Kruszyński (rektor 1925-1933, Concordia) oraz znani profesorowie, a wśród nich m.in.: konstytucjonaliści prof. Bronisław Bouffałł (Concordia) oraz prof. Ignacy Czuma (Korabia), prof. Henryk Dembiński (Korabia), prof. Ludwik Górski (Korabia), prof. prawa rzymskiego ks. Henryk Insadowski (Concordia), późniejszy biskup, ks. prof. Piotr Kaława (Korabia), prof. filozofii Henryk Jakubanis (Astrea), karnista prof. Zdzisław Papierkowski (Hetmania), liturgista prof. Antoni Songajłło (Hetmania) oraz prof. polityki ekonomicznej Leon Waściszewski (Concordia).
Także elity społeczne i polityczne lubelskiego wspierały działalność korporacji akademickich. Członkami korporacji byli m.in.: wojskowi gen. Władysław Jung (Concordia) i płk. Stefan Iwanowski (Korabia), politycy senator Stefan Smolski (Korabia), poseł na Sejm Ludwik Christians (Concordia), przedstawiciele lubelskiej palestry mec. Stanisław Bryła (Concordia), mec. Roman Leśnikowski (Korabia), mec. Edward Rettinger (Concordia), ziemianie Henryk Sachs oraz Ludomir Kłobski (obaj Concordia).
Podsumowanie
Zaproszenie na Bal Concordii, Lublin 1927 r.
Pomijając bardzo specyficzne środowisko cieszyńskie Lublin był najmniejszym ośrodkiem akademickim i korporacyjnym II Rzeczypospolitej. Wydaje się, że korporacje lubelskie wszystkich proweniencji ideowych – narodowe, chrześcijańskie i sanacyjne pozostawały pod znaczącym wpływem jedynej wyższej uczelni miasta – Katolickiego Uniwersytetu, a ich profil ideowo-wychowawczy był w związku z tym wyraźnie chrześcijański. W małym ośrodku akademickim, jaki stanowił przed II wojną światową Lublin, korporacje skupiały zauważalną część miejskich i lokalnych elit oraz wysoki procent studentów. Były widoczne w życiu miasta, a ich członkowie dominowali w innych organizacjach akademickich.
Korporacje lubelskie w Archiwum Korporacyjnym
Na dziewięć istniejących w dwudziestoleciu międzywojennym korporacji lubelskich w Archiwum Korporacyjnym udało się zgromadzić obszerniejsze wiadomości oraz materialne ślady po czterech korporacjach (Concordia, Astrea, Korabia, Hetmania). Stanowiły one, poza Gdynią, wszystkie znaczniejsze korporacje funkcjonujące w owym czasie w Lublinie. Na temat mniejszych korporacji zachowało się stosunkowo niewiele informacji.
Zgromadzone zbiory są bardzo zróżnicowane. W przypadku trzech korporacji - Concordii, Astrei, Korabii – odnaleziono oryginalne dekle (czapki) oraz zazwyczaj także przynajmniej pojedyncze inne insygnia oraz fotografie. W odniesieniu do Hetmanii nie udało się dotychczas odnaleźć dekla korporacyjnego, a jedynie pojedyncze zdjęcia oraz druki.
Dzięki zgromadzonym zbiorom w wirtualnym Muzeum Polskich Korporacji Akademickich zaprezentowano w formie osobnych opracowań historię oraz stan członkowski pięciu korporacji lubelskich. Wiadomości poświęcone pozostałym czterem związkom przedstawiono łącznie (vide Pozostałe). W miarę powiększania zbiorów Archiwum także te korporacje z Lublina doczekają się osobnych opracowań.
Na stronie przedstawiono nie tylko prezentacje poświęcone samym korporacjom, ale także zebrane wiadomości biograficzne oraz indywidualne fotografie członków korporacji. W przypadku wszystkich wspomnianych pięciu korporacji było możliwie ustalenie obszernych, choć niekompletnych spisów członkowskich. W odniesieniu do pozostałych korporacji wykazy członkowskie mają najczęściej charakter fragmentaryczny. Łącznie wszystkie listy członkowskie obejmują ok. 530 nazwisk lubelskich korporantów.
Będziemy wdzięczni za: uzupełnienia i korektę zamieszczonych na stronie opracowań, a także przesyłanie danych biograficznych i fotografii członków korporacji (Kontakt), wsparcie w poszukiwaniach materialnych śladów i wszelkich informacji o samych korporacjach. (Poszukiwania) oraz pomoc w identyfikacji zebranych w Archiwum Korporacyjnym fotografii (Identyfikacja fotografii z Lublina).
Opracowanie: Bartłomiej P. Wróblewski
Opublikowano: 12 IX 2007 r.
Ostatnia zmiana: 24 XI 2010 r.
Propozycja cytowania: Bartłomiej P. Wróblewski, Lubelskie środowisko korporacyjne w latach 1922-1939, (na:) www.archiwumkorporacyjne.pl, stan 24 XI 2010 r.